'Afscheid is het begin van een herinnering'

Het was Covey, meen ik, die op z'n eigen begrafenis was en hoorde wat de aanwezigen over hem vertelden.

Ik keer het liever om en spreek u toe.

Alle butsen van het leven hebben me gemaakt tot wie ik tenslotte ben. Ieder litteken op de huid en op de ziel maakt het leven meer karakteristiek. De mooiste en de lelijkste dingen in het leven kies je niet. En wat het meest bepalend is voor wie je bent, overkomt je. Geluk en ongeluk wisselen elkaar af, maar als ik tenslotte het saldo opmaak, staat geluk in de plus. Dirk de Wachter zegt dat je ongeluk gekend moet hebben om geluk te kunnen beleven. Klopt en gelukkig kan ik ongeluk gemakkelijk vergeten en degene, die het me aandeden, snel vergeven. Tenminste als dat ongeluk niet het gevoel gaf van onrecht, want dat leidde tot rancune. De belangrijkste christelijke waarde 'liefde' houdt voor mij hier op.

Een levenlang heb ik gezocht naar de zin van het leven. Niet gevonden, Mezelf gezocht, maar ondanks alle systemen die dat mogelijk zouden moeten maken, ken ik mezelf niet. ik kijk in de spiegel, zie mezelf en verbaas me over het beeld dat ik zie.

(Dietrich Bonhoeffer)

Wie ben ik? De een of de ander?

Ben ik nu de een en morgen de ander?

Ben ik beiden tegelijk?

Huichel ik voor de mensen

en ben ik in mijzelf een verachtelijke huilende zwakkeling

Lijkt wat nog in mij is op een verslagen leger

wanordelijk vluchtend na de verloren slag?

Ik voel mij weinig origineel. Ik speel geen muziekinstrument, kan een beetje schilderen en tekenen, schrijf geen boeken, maar geniet van muziek, kunst en cultuur. Daarom is dit verhaal een verzameling van citaten van anderen, die me boeien. Het zijn lessen die ik anderen wil laten horen.

Ik ben de man van de mooie verhalen, de schipper die de jonkvrouw op de Loreley hoort zingen, betoverd wordt, maar op het cruciale moment steeds de klif omzeilt. Het sprookje komt niet uit.

Het ergste is dat, wat er ook gebeurt, het leven gewoon doorgaat. Het had moeten zijn als in een vroegere bioscoop wanneer de film in de projector blijft steken en stilstaat en de hitte van de lamp zich vervolgens in het beeld vreet, eerst is er alleen een vlek, dan een gat dat steeds groter wordt, en een bruinomrand niets waarin alles verdwijnt wat net nog op het scherm te zien was, gezichten, hoofden, mensen, liefdesparen; wanneer de pianist eerst nog doorspeelt, maar dan merkt dat er niets meer te begeleiden valt en zijn handen van de toetsen neemt, midden in de melodie, onaf en zonder slotakkoord; wanneer iedereen dan om de operateur roept en het licht in de zaal aangaat en de mensen nog helemaal niet teruggekeerd in de echte wereld, zich zitten af te vragen hoe het verhaal verder gegaan zou zijn. (Charles Lewinsky)

Dit is ook het verhaal voor mijn geliefden, die proberen om me te begrijpen, maar het dikwijls niet kunnen. Ik, die hetzelfde als anderen wil zijn, maar hen dikwijls niet begrijpt, de wereld niet begrijpt. Praten over liefde, maar moeite heb het te geven. Onrechtvaardigheid ontkennen om de machteloosheid er niets aan te kunnen doen. Zuchtend kijkend naar hen, die de tredmolen van het leven zijn ingestapt en niet meer kunnen stoppen en uitstappen.

De laatste tijd volg ik vaker de mystieke lijn: het goddelijke ervaren in gewone dingen. Gevraagd naar een voorbeeld noem ik de kever. Als ik zo'n beestje tegenkom op mijn wandelingen, kan ik me verwonderen, dat het volle leven in zo'n schepseltje zit. De verwondering helpt mij. 

Het geluk was groot, toen ik eindelijk een klein stukje vond van wat ik miste. Ik ontdekte dat ook ik een schilderijtje kon maken. Ik ontdekte een klein beetje zin van het leven,dat ik door het schilderen ervaarde, dat je ook op een andere manier het leven kan ervaren dan door de rede. Ik leerde het leven voelen.

'Hij denkt niet graag aan de dood. Hij zou liever willen dat mensen als ze oud en ziek werden gewoon ophielden te bestaan en verdwenen.'

"Zijn dood is een andere zaak. Hij is op de een of andere manier altijd nog aanwezig na zijn dood, zweeft boven het schouwspel, geniet van het verdriet van degenen die het op hun geweten hebben en die nu, nu het te laat is, zouden willen dat hij nog leefde.

'De begrafenis is allerminst luisterrijk. Er zijn maar vijf rouwenden, en een jonge Nederlands-hervormde dominee met pukkels.'

'De lijkauto arriveert. De begrafenisondernemer en zijn assistent zijn plechtig in het zwart en zien er veel netter uit dan zij allemaal. De dominee zegt een gebed in het Afrikaans voor de overleden zuster; dan wordt de auto achteruit gereden naar de rand van het graf en wordt de kist eruit geschoven, op palen over het graf. Tot zijn teleurstelling laten ze hem niet in het graf zakken - dat moet wachten, zo blijkt, tot de komst van de knechts van de begraafplaats - maar de begrafenisondernemer gebaart discreet dat ze er kluiten aarde op mogen gooien.'

'Het begint zachtjes te regenen. Het is gebeurd; ze mogen weer weg, mogen weer terug naar hun eigen leven.'

(Uit: J.M. Coetzee - Jongensjaren)

Iemand zei tegen mij: 'Je houdt je wel veel bezig met de dood.'

Ik kan dat niet ontkennen. De dood hoort bij een fase van het leven. Als kind fantaseer je over wat je later wilt worden. Je oefent het in het spel. Als puber houden meisjes je vooral bezig. Tot je een vaste relatie aangaat en kinderen krijgt. Vanaf dan bepalen kinderen je leven. Tegelijk word je opgeslokt door maatschappelijke ambities. Kinderen worden groot en stichten hun eigen gezin. Een nieuwe rol wordt er voor je weggelegd: grootouder. En tenslotte zul je rekening moeten houden met het onvermijdelijke: de dood.